 یکشنبه, 08/29/1390 رادیو زمانه
بهداد بردبار- سارا شاد
یک زن جوان مصری در اقدامی اعتراضی، عکس‌های برهنه خود و دوست پسرش را در وبلاگش منتشر کرد. این وبلاگ در روزهای گذشته هزاران بازدید‌کننده داشت به گونه‌ای که تعداد بازدیدکنندگان آن در هر ثانیه به سه نفر رسید و باعث شد این اقدام به یک جنجال رسانه‌ای بیانجامد.
علیا ماجده المهدی، دختر انقلابی مصری نخستین زنی نیست که از "برهنگی اندام" برای مبارزه با خشونت بهره گرفته است. پیش از این زنان یمنی پس از ماه‌ها سرکوب دولتی علی‌عبدالله صالح، چادرهای خود را سوزاندند تا نسبت به خشونت حاکم اعتراض کنند. حرکت نمادین آنها بر اساس یک سنت قدیمی صورت گرفت که در آن زنان عرب، چادرهای خود را آتش می‌زدند تا به این وسیله از مردان بخواهند به جنگ افروزی پایان دهند.
اما بسیار پیش از این یعنی در قرن یازدهم میلادی، بانو گودیوا، همسر دوک کاونتری در اعتراض به مالیات‌های سنگینی که همسرش بر مردم فقیر شهر وضع کرده بود برهنه شد و روی اسب نشست. و این چیزی نبود جز خواسته دوک. او برای کاهش مالیات‌ها، شرطی تعیین کرده بود که بانو گودیوا نتواند انجام دهد. با اینهمه گودیوا بر خلاف تصور همسرش این کار را کرد هرچند با حرکتی آمیخته به شرم و در حالی که سینه‌های خود را با گیسوانش پوشانده بود. همان وقت مردم شهر به احترام او در خانه‌ها ماندند و در و پنجره‌ها را بستند تا با گودیوای فداکار و شرمگین همراهی کنند.
اما این واکنش‌ها در برابر علیا، دختر بیست ساله مصری نه به بستن در خانه‌ها و پنجره‌ها نزدیک است و نه به همراهی و همدلی عمومی. شاید از این جهت که این بار یک زن نه از موضع وابسته به "قدرت" بلکه از موضع یک مبارز و منتقد در اعتراض به جامعه‌ای خشن، مردسالار، تبعیض گرا، نژاد‌پرست و مملو از آزار جنسی برهنه شده و به انتشار عکس‌های خود در اینترنت اقدام کرده است. آن هم در جامعه‌ای که هنوز بوسه‌های زن و مرد در فضا‌های عمومی، یک "تابوی فرهنگی" است. جامعه‌ای که حتی پس از انقلاب اخیر هم نتوانسته برای زنان بستری مناسب فراهم آورد برای گام برداشتن به سوی برابری‌های جنسیتی.
تن ابزار اعتراض
اگر زنان یمنی فقط چادرهای خود را از سر کندند تا از مردان(صاحبان قدرت) برای پایان دادن به خشونت درخواست کنند؛ علیا تن خود را که البته به طور کامل برهنه هم نیست – پوشیده با جوراب و کفش – نه برای تهدید و ارائه درخواست که برای نشان دادن حقانیت آزادی بیان در یک شبکه اطلاع رسانی منتشر کرده و مخاطبان او نه فقط مردهای مصری بلکه مردمی هستند که این دختر بیست ساله خطاب به آنها در وبلاگش می‌نویسد: "این اعتراضی است برای فقدان آزادی بیان در مصر زیرا برهنگی می‌تواند «واقعیت عریان» را به نمایش بگذارد."
اگرچه او نخستین زنی نیست که در مصر به وضعیت خشونت علیه زنان در جامعه‌اش اعتراض کرده؛ پیش از این نیز گروهی از وبلاگ نویسان مصری در اعتراض به آزارهای خیابانی علیه زنان مصری به انتشار انبوهی از مطالب دست زدند. با این همه موج آن اعتراض‌ها تا حدی شدید نبود که بتواند از رفتار تحقیر‌آمیز نیروهای امنیتی مصر با زنان بکاهد. در جریان انقلاب مصر، نیروهای پلیس دختران بازداشت شده را به زور معاینه می‌کردند تا بدانند آیا باکره هستند یا نه؛ اقدامی که از جانب سازمان عفو بین الملل نوعی شکنجه محسوب شد.
حالا این علیا ماجده المهدی است که جریان تازه‌ای از اعتراض‌ها را علیه خشونت زنان در مصر به راه انداخته تا جایی که هزاران دختر از کشورهای گوناگون گفته‌اند که از الگوی او پیروی خواهند کرد. بسیاری از آنها با شعار "ما همه علیا" هستیم، عکس‌های خود را برهنه در تویتر و فیس بوک منتشر کرده‌اند.
اما به نظر می‌رسد شدید‌ترین موضع‌گیری در برابر این حرکت علیا از جانب اسلامگرایان مصری صورت گرفته باشد. هم آنهایی که خواستار اجرای شریعت اسلام هستند این بار در مقابل یک زن بیست ساله که سابقه مبارزه و عضویت در جنبش شش آوریل را نیز دارد. آنها موضع شدید گرفته‌اند و او را مستحق اجرای حد شرعی می‌دانند.
تا جایی که اعضای جنبش "شش آوریل" عضویت علیا را در این گروه منکر شده و بر این مساله اصرار دارند که جنبش آنها هیچ عضوی ندارد که به چنین رفتارهای شنیعی دست بزند. آنها همچنین مدعی‌اند که منتسب کردن علیا به جنبش شش آوریل، یک توطئه است بر همین اساس از عضویت او در جنبش خودشان اعلام برائت می‌کنند.
ظاهرآ واکنش اسلامگرایان به این حرکت اعتراضی، خشمگینامه بوده به گونه‌ای که آنها نسبت به الگوی رفتاری احتمالی زنان در آینده مصر از حالا ابزار نگرانی می‌کنند و می‌کوشند به افکار عمومی جامعه درباره روی کار آمدن سکولار‌ها و ترویج رفتارهای مشابه با حرکت اعتراضی علیا هشدار بدهند.
از سوی دیگر احزاب سکولار نیز نگران واکنش احتمالی رای دهندگان در انتخابات بعدی مصر هستند که شاید به دلیل افکار سنتی اکثریت مردم به نفع اسلامگرایان نتیجه دهد.
در چنین شرایطی است که علیا برهنه ایستاده است و به دوربین زل می‌زند. انگار که به مخاطب خود می‌خواهد بگوید: همین بود! این همه قوانین سخت‌گیرانه و فشار برای مخفی کردن همین اندامی که الان می‌بینی؟ او نه تنها همچون گودیوا از برهنه کردن اندام خود شرمگین نیست، بلکه می‌خواهد برچسب "شرمگاه" را نیز که در برخی فرهنگ‌ها به "اندام جنسی زن" نسبت می‌دهند بی‌اعتبار سازد.
علیا شاید یک فمینیست، یک فیلسوف و یک تئوریسین سیاسی نباشد، اما بدون شک یک "مبارز" است که در معمولی‌ترین و عادی‌ترین حالت وجودی خود به اعتراض با خشونتی دست می‌زند که نه فقط از سوی اسلامگرایان، بلکه به شیوه‌های مختلف از سوی واپسگرایان فرهنگی علیه زنان جامعه اعمال می‌شود.
پانویس:
در مورد افسانه گویدیوا به اینجا
http://en.wikipedia.org/wiki/Lady_Godiva
مراجعه کنید.
|
